BİLİM KAVRAMI VE SAVAŞLARI ÜZERİNE DÜŞÜNCELER (3)

Tarihte Bilime Diğer Bir Bakış

Bir başka görüşe göre; Bilim terimi, insanlığın başlangıcının aksine, ilk yerleşik uygarlığı kurdukları söylenen Mezopotamya’da MÖ 3000 yıllarında yaşamış olan Sümerlilere değin geriye götürülmektedir.

Bu açıdan Mısır ve Mezopotamya’da bilim, Eski Yunan’da bilim, Hellenistik dönemde bilim, Roma’lılarda bilim, Ortaçağ’da bilim gibi tanımlamalarla karşılaşıldığı gibi, modern bilim tanımıyla da karşılaşılmaktadır.

Kuşkusuz yapılan bu tanımlar yersiz ve nedensiz değildir. Çünkü diğer bütün kavramlar gibi bilim kavramı da tarihsel süreç içerisinde içerik olarak bir dönüşüme uğramakta, yaşanan sosyal-kültürel çerçevede içerik açısından farklılıklar göstermektedir.

Örneğin, Mısır ve Mezopotamya’da bilim gözlem ve denemeye dayalı bilgi toplama aşamasında iken, eski Yunan’da evreni açıklamaya yönelik akılcı sistemlere yönelmiş, Orta Çağ’da ise İslam alimlerinden gelen bilgiler ışığında; Eski Yunan’da elde edilen birikimle dinler arası uzlaşma arayışı ön plana çıkmış, evrene Tanrı’nın göstergeleri gözüyle bakılmıştır.

Rönesans sonrası ise seküler düzlemde yani dinsel meselelerden ziyade toplumsal hayata yönelim, deney ve gözlem ile bunlardan elde edilen verilerin teorik düzleme taşınması ve teorilerden belli tahminlere (öndeyi), hipotezlere varılarak bunların sınanması şekline bürünmüştür.

Modern bilim deyişinin, Batı’da Rönesans’la başlayıp, 18 yüzyılda Aydınlanma çağıyla gelişen, 19 yüzyıl pozitivizmi sayesinde yaygınlaşarak tüm dünyaya etkisini hissettiren, 20 yüzyıla gelindiğinde anılan yüzyılın egemen felsefi akımı olan mantıkçı pozitivizmle yani olguculuk şeklinde de ifade bulmuştur. Bu dönemde, bilimin içindeki olgusal olmayan özellikle de metafizik unsurları temizlemeye çalışan akımla zirve noktasına ulaşıldığı görülür.

Ortaçağın Tanrı odaklı bakış açısıyla, onunla bağlantılı olarak, onun anti tezi olarak doğan modern bilim anlayışı 1960’lı yıllardan itibaren köklü eleştirilere uğramıştır. Bu eleştiriler ışığında, insanların evrene bakışında, buna bağlı olarak din, bilim ve felsefe gibi etkinlikler arasındaki ilişkileri kavrayışında köklü değişimler meydana gelmiştir (Aydın, 2006; Özdemir, 2008).

Bu anlamda modern bilim, Ortaçağın Tanrı odaklı düşüncesiyle bağlantılı, etkileşimli ve karşıtlığı olarak gelişmiştir. Özellikle İslam dünyasından yapılan çevirilerle belli bir gelişme gösteren Rönesans’ın sonlarından itibaren bu değişim hızlanmış; Galilei, Buruno, Kepler, Newton gibi düşünürlerin elinde, düşünce dinselin egemenliğinden arındırılmaya çalışılmıştır.

Bacon’dan itibaren modern bilimin temel yöntemi olarak karşımıza çıkan tümevarım, bilimin sekülerleşmesinde yada dünyevileşmesinde önemli bir işlev yüklenmiştir. Tümevarım yöntemi, gözlem ve deney yapmaya diğer bir deyişle bilim insanlarının yüzlerini tanrısal olana değil, nesneler dünyasına, deneysel olana döndürmesi için zemin hazırlamıştır.

Not:

1.Bir sonraki bölüm “Bilginin Doğruluğu Problemi”

2.Literatür listesi yazı dizisinin sonunda verilecektir.